افسردگی دو نوع دارد و در حالت شدید تر آن، به اختلال دو قطبی تبدیل می شود. اختلال دوقطبی شامل دوره های مانیک (شیدایی) است و از بسیاری جهات شدیدتر از افسردگی یک قطبی است. افسردگی دو قطبی همراه با دوره های مانیک است که وضعیتی بی ثبات را تشکیل می دهد.
در اختلال دوقطبی هم دوره های مانیک اتفاق می افتد و هم دوره های افسردگی. اینکه آیا شخص را مبتلا به اختلال دو قطبی تشخیص دهیم یا نه، بستگی به تاریخچه دوره مانیک یا افسردگی او دارد.
فردی دوقطبی محسوب می شود که در حال حاضر هم افسردگی با سابقه مانیک یا مانیک با سابقه افسردگی دارد.
اختلال دوقطبی، اختلال خوش خیمی نیست و به خاطر آن فرد بستری می شود. تحقیقات نشان داده که 15 درصد افراد دوقطبی ممکن است از راه خودکشی به زندگی خود خاتمه دهند.
افراد دچار اختلال دوقطبی با یکدیگر تفاوت قابل ملاحظه ای دارند، با توجه به اینکه آیا فقط از مانیک رنج می برند یا دوره های افسردگی و یا اینکه در سرتاسر دوره از هر دو رنج می برند. به هرحال مانیک خود می تواند بدون افسردگی رخ دهد، گرچه این حالت بسیار نادر است.
نشانه های دوره افسردگی اختلال دوقطبی به طور سطحی شبیه افسردگی اساسی است اما تفاوت هایی وجود دارد.
- افسردگی های اختلال دو قطبی شدیدتر به نظر می رسند.
- علائم افسردگی دو قطبی و یک قطبی با هم همراه می شوند.
- پرخوری ( به ویژه کربوهیدرات ها) و پرخوابی ( علی رغم اینکه زیاد می خوابد همیشه احساس خواب آلودگی می کند).
- اختلال افسردگی دوقطبی هر دو جنس زن و مرد را به طور یکسان مبتلا می سازد برخلاف افسردگی یک قطبی که زنان بیش تر از مردان به آن مبتلا می شوند.
- شروع اختلال دوقطبی ناگهانی است، معمولا ظرف چند ساعت یا چند روز روی می دهد و عموما بین بیست تا سی سالگی آشکار می شود و اولین حمله معمولا مانیک است نه افسردگی.
- اختلال دوقطبی عموما دوباره عود می کند و هر دوره آن از چند روز تا چند ماه ادامه می یابد. طی ده سال اول میزان و شدت نشانه های این اختلال بیشتر است.
ویژگی های فرد مانیک در دوره شیدایی
یک دوره مشخص خلق بالا، افکار سبقت گیرنده، اعمال پرهیجان و بی خوابی ناشی از آن ها که کاملا با عملکرد عادی فرد مغایر است که حداقل 1 هفته طول می کشد. ضمن دوره اختلال خلق، سه یا چندتا از علائم زیر دوام داشته باشد. ( چهار تا اگر خلق فقط به صورت تحریک پذیر بوده باشد):
- افزایش اعتماد به نفس یا خودبزرگ بینی
- کاهش نیاز به خواب ( مثلا پس از سه ساعت خواب احساس سرحال بودن می کند).
- حراف تر ازمعمول شدن یا احساس فشار برای صحبت کردن مکرر
- پرش افکار یا تجربه ذهنی سبقت گرفتن افکار
- پریشانی حواس ( یعنی توجه به آسانی به محرک های خارجی نامربوط و بی اهمیت معطوف می شود).
- حرکتی
- درگیری مفرط با فعالیت های لذت بخش که احتمال دارد پیامدهای بد زیادی داشته باشد. مثل ولخرجی، بی احتیاطی های جنسی یا سرمایه گذاری های حرفه ای جاهلانه.
- شدت اختلال خلقی به حدی است که موجب تخریب قابل ملاحظه در عملکرد شغلی یا فعالیت های اجتماعی معمول یا روابط با دیگران می شود.
مانیک از چهار مجموعه نشانه برخوردار است
1- نشانه های هیجانی یا خلقی
خلق فرد در حالت مانیک بالاست و سرحال و شاد هستند. البته شنگولی و بلندپروازی در مانیا عمومیت ندارد. غالبا خلق حاکم تحریک پذیر است و این حالت به ویژه زمانی ایجاد می شود که جلوی خواسته های فرد مانیک گرفته شده باشد.
افراد مانیک حتی در حالت نئشگی به طور غیر عادی آماده اشک ریختن هستند و در صورتی که ناکام شوند می توانند گریه را سر دهند. این دلیلی است بر این باور که مانیا کاملا حالت تضاد افسردگی نیست بلکه عنصر افسردگی نیرومندی همراه با آن وجود دارد.
2- نشانه های شناختی
شناخت های افراد مانیک با خلق تناسب دارد. این شناخت ها بلندپروازانه هستند.
فرد مانیک به محدودیت های توانایی خود اعتقاد ندارد و از آن بدتر، زمانی که او برنامه های خود را به اجرا می گذارد پیامدهای ناگوار آن را تشخیص نمی دهد.
فرد مانیکی که ظرف یک هفته 100000 دلار صرف خرید سه اتومبیل می کند، متوجه نیست که طی سال های آینده مشکل زیادی برای پرداختن پول آن ها خواهد داشت.
فرد مانیک ممکن است افکار یا عقاید پرشتابی در ذهن خود داشته باشد که سرعت آن ها بیشتر از آن باشد که بتواند آن ها را بنویسد یا بازگو کند. این افکار به راحتی منحرف می شوند زیرا فرد مانیک با کوچکترین محرکی تمرکزش به هم می ریزد.
در برخی موارد حاد، فرد مانیک افکار هذیانی درباره خودش دارد یا ممکن است باور داشته باشد که پیام آور خداست.
ممکن است او معتقد باشد که دوست صمیمی شخصیت های سیاسی و تجاری است.
فرد مانیک درباره دیگران سیاه و سفید است: افرادی که او می شناسد یا همگی خوب هستند یا بد.
3- نشانه های انگیزشی
فرد مانیک بیش فعال است. او دست به فعالیت های پرهیجان می زند، خواه در شغلش، در محافل سیاسی یا مذهبی، روابط جنسی یا جایی دیگر باشد.
اعمال فرد مانیک برای دیگران ایجاد مزاحمت می کند.
او پرتوقع و سلطه جو است. گاهی افراد مانیک به همین خاطر ما را ناراحت می کنند.
سپری کردن زمان زیاد با فردی که پشت سرهم افکار خود را بر زبان می آورد و به صورت پر هیجان بدون توجه به اطرافیانش رفتار می کند دشوار است.
رفتارهای دیگری که عمدتا در طول دوره مانیا روی می دهند عبارتند از: قماربازی وسواس گونه، رانندگی بی پروا، سرمایه گذاری های ناشیانه و پوشیدن لباس ها و آرایش های پر زرق و برق.
4- نشانه های جسمانی
مانیا فعالیت پر جوش و خروش و کاهش شدید نیاز به خواب را به دنبال دارد. این کم خوابی تقریبا همیشه در طول دوره مانیا روی می دهد. بعد از گذشت چند روز بدین صورت ناگزیر فرسودگی ایجاد می شود و مانیا فروکش می کند.
در یک درمان آزمایشی با داروهای خواب آور، فرد مانیک را به مدت بیشتری خواباندند.
علت های ایجاد اختلال دوقطبی
علت اختلال دوقطبی نامشخص است. برخی نظریه پردازان باور دارند که اختلال دوقطبی حاصل فرآیندهای زیستی اصلاح خود است که از کنترل خارج است.
زمانی که یک فرد به هنجار، افسرده می شود گفته می شود که افسردگی با تبدیل شدن به حالت متضاد آن یعنی سرخوشی، حالت افسردگی را خنثی می کند و برعکس زمانی که فرد در دوره مانیا است برای خنثی شدن این حالت سرخوشی افسرده می شود.
درمان اختلال دو قطبی
درمان اختلال دوقطبی در درجه اول از طریق کربنات لیتیم ( در ابتدا به عنوان جانشین نمک طعام به مصرف می رسید) صورت می گیرد. داروهای جدید دیگر مثل کاربامازپین، والپروات، لاموتریژین و گاباپنتین که داروهای ضد تشنج می باشند نیز برای درمان تجویز می شوند.
در کنار دارو درمانی، توصیه می شود جهت ماندگاری درمان، از مشاوره و روان درمانی بهره گرفته شود.
با توجه به مواردی که ذکر شد و شرح دقیق این اختلال صورت گرفت، اگرعلائم فوق را در خودتان و یا اطرافیان مشاهده می کنید ، شما عزیزان می توانید در صورت هر گونه مشکل یا سوالی در ارتباط با این موضوع و در اختیار داشتن راهکارهای تخصصی درمانی روانشناسی مربوط به آن با مشاور افسردگی در رشت تماس بگیرید.
