نوجوانی یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین دوره‌های رشدی است که هر فرد در زندگی با آن روبرو می‌شود. در این دوره نوجوان تلاش دارد به همه بفهماند که دیگر کودک نیست و هر نوع تقلایی می‌کند تا دیگر افراد بپذیرند که بزرگ شده است. نشانه های اختلال روانی در نوجوانان ممکن است به دلیل مشکلات بلوغ آغاز شده و یا جدی‌تر شوند. این یکی از دلایلی است که تربیت نوجوان و رفتار با او اهمیت بسیار زیادی دارد.
در این نوشته از مجله روانشناسی آرامش زندگی به تهدیدات و نشانه های اختلال روانی در نوجوانان می‌پردازیم. اگر والد نوجوان هستید و یا با نوجوانان سر و کار دارید، از شما دعوت می‌کنی تا انتهای این نوشته همراه ما باشید.
چرا سلامت روان نوجوان اهمیت زیادی دارد؟
گاهی والدین به نوجوان خود با توجه به رفتار یا افکار او درباره داشتن اختلالات روانی مشکوک می‌شوند. اما به دلیل مشکلات و یا تصور اینکه این مسایل مربوط به دوران بلوغ می‌شود آن را پیگیری نمی‌کنند و مشکلات نوجوان جدی گرفته نمی‌شود.
با عدم درمان، نشانه های اختلال روانی در نوجوانان از بین نمی‌روند و این نادیده گرفتن می‌تواند باعث گسترده و جدی‌تر شدن اختلال شود. ازین روز مشکلاتی در زمینه‌های مختلف زندگی نوجوان به وجود می‌آید و شاید درمان نیز در آینده طولانی‌تر و سخت‌تر شود.
از دیگر نکات برجسته دوران نوجوانی این است که نوجوان بسیار هیجانی است و هنوز توانایی درک کاملی ندارد. به همین دلیل ممکن است برای جبران ضعف‌های به وجود آمده دست به خوددرمانی، مصرف دارو، الکل و حتی موادمخدر نمایند.
همچنین رفتارهای ضد اجتماعی و پرخاشگری نیز گاهی مشاهده می‌شود. بنابراین اگر از نوجوان خود رفتارهای غیرمعمول دیدید، به جای واکنش و برخورد شدید با او باید به دنبال حل کردن مشکل به وجود آمده باشید.
عوامل تهدیدکننده سلامت روان نوجوانان
آشنایی با نشانه های اختلال روانی در نوجوانان بدون در نظر گرفتن و آگاه بودن از عوامل زمینه‌ساز و خطرساز دشوار است. به همین خاطر در ادامه به 3 عامل شایع در این زمینه اشاره می‌کنیم.
1- استرس
یکی از عوامل مهمی که می‌تواند باعث ایجاد و یا آغازگر مشکلات روانی در نوجوانان شود استرس است. مثلا در زمینه تحصیلی، امتحانات مدرسه، انتخاب رشته، کنکور می‌توانند تحریک‌کننده استرس و اضطراب باشد.
از دیگر مسایلی که خاص دوران نوجوانی است بحران هویت و سردرگمی است. اینکه نوجوان نمی‌داند که هست و چه باید بکند. این موضوع می‌تواند استرس زیادی را به نوجوان تحمیل کند.
2- تغییرات هورمونی
یکی دیگر از عوامل مهمی که خطر ابتلای نوجوان به اختلالات روانی را زیاد می‌کند تغییرات هورمونی و رشد مغزی که در نوجوانی اتفاق می افتد. در دوران نوجوانی و بلوغ همه قسمت های ادراکی مغز به یک اندازه رشد نمی کنند.
این رشد نکردن هم اندازه ممکن است باعث شود که نوجوان در برخی رفتار از قبیل، درک اتفاقات محیط پیرامونش و تفکر دچار مشکل شود.
این موضوع شانس بروز اختلالات روانی در نوجوانی را بالاتر می‌برد و اهمیت درمان را پررنگ‌تر می‌کند.
البته این رشد کردن جنبه مثبت هم دارد. برخی از اختلالات کودکی مانند بیش‌فعالی و عدم توجه در دوران بلوغ و نوجوانی با رشد مغز می‌توانند بهبود یابند.
3- محیط اجتماعی
نتاییج تحقیقات بسیاری که اخیرا و در سال‌های نزدیک صورت گرفته نشان می‌دهد که طبقه اجتماعی رابطه معناداری با اختلالات روانی دارد. نشانه های اختلال روانی در نوجوانانی که در مناطقی زندگی می‌کنند که از نظر شرایط فرهنگی و اقتصادی مناسب نیستند، ریسک بروز برخی اختلالات روانی در آن‌ها بالاتر است.
در مناطقی که از لحاظ وضعیت اجتماعی در وضعیت مطلوبی قرار ندارند، نوجوانان از نظر تحصیل سطح پایین‌تری دارند و کمتر می‌توانند به مدرسه بروند و یا ادامه تحصیل دهند. از دیگر عوامل خطرساز ذسترسی آسان به مواد مخدر است. مصرف موادمخدر یکی از عوامل مهم تهدیدکننده سلامت روانی نوجوانان به شمار می‌آید.
حلقه دوستان مورد دیگری که ممکن است بر سلامت روانی نوجوان تاثیرگذار باشد. مصرف دخانیات، مواد مخدر و یا الکل ممکن است برای اولین بار به پیشنهاد دوستان اتفاق بیفتد.
مطالب پربازدید دیگر
نشانه های اختلال روانی در نوجوانان
همان طور که گفته شد، افراد در دوران نوجوانی بسیار مستعد مبتلا شدن به اختلالات روانی هستند. به همین علت باید سلامت روانی نوجوانان مورد توجه قرار بگیرد و مورد سنجش و پایش قرار بگیرد.
از اختلالات روانی شایع در نوجوانی می‌توان موارد زیر را نام برد:
- افسردگی ( عدم لدت بردن از زندگی و مهم نبودن چیزهایی که قبلا بااهمیت بودند)
- مانیا ( تجربه خلق بالا، احساس همه‌کار توانی، انجام کارهای پرریسک و خطرناک)
- مشکلات اضطرابی ( وجود احساس اضطراب و استرس و ایجاد اختلال در زندگی روزمره)
- بی‌اشتهایی عصبی ( عدم دریافت غذا به دلیل فشارهای روانی)
- اختلال بدشکل دیدن بدن ( تصور اینکه بدن دچار نقص است یا نقض‌های کوچک بسیار بزرگ‌تر به چشم می‌آیند)
- اسکیزوفرنی ( توهم، هذیان )
شروع برخی از این اختلالات می‌تواند در نوجوانی باشند یا مسایل دوران نوجوانی آغازگر آن باشند.
در مواجهه با همچین مواردی همونطور که قبلا هم ذکر شد، لازم است والدین هوشیار باشند و با کمک گرفتن از متخصصان سلامت روان و روانشناس خوب و مجرب به بررسی نوجوان خود بپردازند تا درصورت لزوم مراحل درمان در ابتدای شکل‌گیری اختلال آغاز شود.
